Sisik Biri: "พื้นที่ว่างสร้างสุข" ไอเดียเปิดชุมชนคุณธรรมวิถีใหม่

sisikbiri.blogspot.com

ยุคนิว นอร์มอล เป็นยุคที่หลายคนต้องปรับตัวเพื่อให้เข้ากับชีวิตวิถีใหม่ โดยเฉพาะการใช้ความคิดสร้างสรรค์เข้ามาจุดประกายในการออกแบบกิจกรรมและโครงการต่างๆให้สอดคล้องกับการดำเนินชีวิตที่ไม่เหมือนเดิม

ล่าสุด นายกฤษศญพงษ์ ศิริ ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม ผุดไอเดียขับเคลื่อนการสร้างวิถีใหม่ โดยน้อมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ ด้วยรูปแบบชุมชนคุณธรรม 22,540 แห่งทั่วประเทศ มีวัตถุประสงค์ให้ชาวบ้านในชุมชนมีพื้นที่ทำกิจกรรมร่วมกัน สร้างความรัก ความสมานสามัคคี และความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่เกื้อกูลต่อกัน ในยุคการใช้ชีวิตวิถีใหม่แบบ New normal

“โครงการนี้ผมใช้วิธีจุดประกายไอเดียเก๋ไก๋ ตามอัตลักษณ์ท้องถิ่น ทั้งการปรับปรุง และพัฒนาพื้นที่ให้เป็นทั้งลานการแสดงศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้าน แปลงผักสวนครัว ตลาดนัดผลิตภัณฑ์ชุมชน ลานกีฬา สนามเด็กเล่น ลานกิจกรรมทางศิลปะ ลานสาธิตภูมิปัญญาพื้นบ้าน ตลอดจนเป็นที่ฝึกอาชีพให้กับชาวบ้าน” ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม บอก พร้อมกับเสริมแนวทางการดำเนินงานว่า โครงการนี้เป็นการสนับสนุนและส่งเสริมให้ชุมชนคุณธรรมทุกแห่ง มีกลไกในการขับเคลื่อน การพัฒนาชุมชน โดยใช้พลัง “บวร” นั่นคือ บ้าน วัด โรงเรียนหรือหน่วยงานราชการ

โดยมุ่งให้เกิดความร่วมมือจากทุกภาคส่วน เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนในชุมชนให้ดีขึ้น มีกิจกรรมที่สร้างสรรค์ทำร่วมกัน เปิดพื้นที่ให้เด็กและเยาวชนได้แสดงออกทางความคิดและความสามารถ และได้รับการพัฒนาศักยภาพให้เป็นได้ทั้งคนดี มีความสามารถ มีอาวุธทางปัญญาติดตัว ตลอดจนส่งเสริมให้ครูภูมิปัญญาในชุมชน ได้ถ่ายทอดความรู้มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม เอกลักษณ์ท้องถิ่นที่มีอยู่อย่างหลากหลายไปสู่คนรุ่นหลัง ให้สามารถนำไปสืบสาน อนุรักษ์ ต่อยอด เพิ่มมูลค่าให้กับทุนทางวัฒนธรรมได้

“ต้องยอมรับว่า โลกมีการพัฒนาทางเทคโนโลยีอย่างรวดเร็ว ส่งผลต่อความเปลี่ยนแปลงในสังคมไทย เกิดการหลั่งไหลทางวัฒนธรรมอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ และหากไม่มีการส่งต่อความรู้ที่สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษสู่อนุชนคนรุ่นหลังก็จะทำให้มรดกทางวัฒนธรรมของชาติอันเป็นฐานรากของวัฒนธรรมไทย ลบเลือนและสูญหายไปได้ ดังนั้น กระทรวงวัฒนธรรม จึงต้องรณรงค์ให้ทุกชุมชนสงวนรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมเอาไว้”

นายกฤษศญพงษ์ บอกว่า วิธีการคือ การรวมพลังความคิดจากผู้นำศาสนา ผู้นำชุมชน ผู้บริหารสถานศึกษา และหน่วยงานภาครัฐและเอกชน ในการเปิดพื้นที่ สร้างโอกาส สร้างประโยชน์ให้กับชุมชน ให้คนในชุมชนเรียนรู้รากเหง้าของตนเองผ่านกิจกรรมต่างๆ ที่มีคุณค่าทางด้านประวัติศาสตร์ วิชาการ ศิลปะ การแสดงคุณค่าทางจิตใจ คุณค่าเชิงสร้างสรรค์ หากแต่ละคนรู้จักตัวตนของตนเองผ่านวิถีชุมชนได้แล้ว ก็จะอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข

“มีหลายชุมชนที่ผมคิดว่าเป็นตัวอย่างได้ดี อย่าง ชุมชนคุณธรรมวัดศรีมงคล (บ้านก๋ง) อ.ปัว จ.น่าน ร่วมกับโรงเรียนบ้านก๋ง ใช้ลานข่วงวัด ในการจัดแสดงศิลปวัฒนธรรม ทั้งการแสดงกลองสะบัดชัย การฟ้อน ในทุกวันหยุด เพื่ออนุรักษ์ศิลปะการแสดงของล้านนา และใช้แสดงเพื่อต้อนรับนักท่องเที่ยวที่เข้ามาเยี่ยมเยือนสามารถสร้างรายได้ หรือชุมชนคุณธรรมวัดสูงเม่น อ.สูงเม่น จ.แพร่ ได้ร่วมสร้างศรัทธาให้คนในชุมชนหันมาสนใจในวัด ด้วยการอนุรักษ์ คัมภีร์ธรรม จัดตั้งสถาบันอนุรักษ์คัมภีร์ใบลาน วัดสูงเม่น มีกระบวนการอนุรักษ์คัมภีร์ มีระบบ ระเบียบ และมีประสิทธิภาพ เปิดโอกาสให้ คนทุกกลุ่มสามารถเข้าร่วม และมีส่วนร่วมได้” ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม ฉายภาพ

นอกจากนี้ ยังมีชุมชนอีกหลายแห่งที่เป็นต้นแบบของการใช้พื้นที่ว่างสร้างความสุขและประโยชน์ เช่น ชุมชนคุณธรรมบ้านโนนบุรี (สหัสขันธ์ไดโนโรด) ต.โนนบุรี อ.สหัสขันธ์ จ.กาฬสินธุ์ ที่ร่วมกับเครือข่ายอนุรักษ์บ้านไม้โบราณในเขตเทศบาลโนนบุรี ให้เป็นจุดเช็กอินของนักท่องเที่ยวและทําให้เกิดโครงการพัฒนาเมืองอุทยานโลกไดโนเสาร์ (ถนนคนเดิน) Sahatsakhan Dino Road พัฒนาพื้นที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวผ่านกิจกรรมด้านศาสนา ศิลปะ และวัฒนธรรม ที่ให้นักท่องเที่ยวได้มีส่วนร่วมศึกษาหาความรู้และได้มาชมสภาพของชุมชนเก่าแก่ย้อนอดีตความเป็นอยู่ สัมผัสวิถีชีวิตชาวบ้านโนนบุรี

ชุมชนคุณธรรมบ้านพรุใหญ่ อ.ปะทิว จ.ชุมพร มีการส่งเสริมศิลปะการแสดงพื้นบ้านกลองยาว มโนราห์ สำหรับเด็กและเยาวชน ถ่ายทอดโดยปราชญ์ชาวบ้านที่อยู่ในชุมชน และโครงการส่งเสริมกีฬาพื้นบ้านชุมชนบ้านพรุใหญ่ โดยใช้ลานวัดพรุใหญ่เป็นศูนย์กลาง ซึ่งจัดขึ้นมาเพื่อสร้างความสามัคคีของคนในชุมชน ซึ่งเป็นหนึ่งในความดีที่อยากทำให้เกิดขึ้นในชุมชนคุณธรรมบ้านพรุใหญ่ ชุมชนคุณธรรมวัดบ้านหงาว จ.ระนอง จัดกิจกรรมถนนคนเดิน ตลาดนัดวัฒนธรรม ชุมชนคนบ้านหงาว เพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจส่งเสริมการท่องเที่ยว ชุมชนคุณธรรมวัดนาหนอง อ.เมือง จ.ราชบุรี สร้างการมีส่วนร่วมของชุมชนได้อย่างเข้มแข็ง เห็นได้จากการจัดให้มีตลาดวิถีชุมชน ชาวบ้านได้รวมกลุ่มตั้งเป็นศูนย์หัตถกรรมพื้นบ้านราชบุรี วัดนาหนอง ที่เกิดจากพลังของบวร ที่ชื่อว่า “ต๋าหลาดไท-ยวน วัดนาหนอง” ชุมชนคุณธรรมวัดแสนเมืองมา ต.หย่วน อ.เชียงคำ จ.พะเยา จัดถนนสายวัฒนธรรมไทลื้อ ชุมชนคุณธรรมต้นแบบวัดวังอ้อ ต.หัวดอน อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี พัฒนาหมู่บ้าน โดยให้ชาวบ้านมีศักยภาพพึ่งพาตนเองได้ภายใต้หลักทฤษฎีบันได 9 ขั้น ตามแนวทางของในหลวงรัชกาลที่ 9 ชุมชนคุณธรรมวัดญาณเสน ต.โก่งธนู อ.เมือง จ.ลพบุรี เปลี่ยนวิถีชีวิตใหม่ ในยุค New normal ร่วมกันปรับเปลี่ยนพื้นที่ว่างในบ้านปลูกพืชผักสวนครัว สร้างความมั่นคงทางอาหาร พร้อมรับวิกฤติ ชุมชนวัดพรหมโลก อ.พรหมคีรี จ.นครศรีธรรมราช ขับเคลื่อนการดำเนินงานอย่างเข้มแข็ง โดยไฮไลต์สำคัญของที่นี่ คือการรักษาพิษงูกะปะด้วยสมุนไพร ฯลฯ

การสร้างเสริมความเข้มแข็งให้ชุมชนโดยใช้พื้นที่ว่างมาสร้างประโยชน์ ถือเป็นแนวคิดสำคัญ ที่เมื่อชุมชนเห็นประโยชน์ก็จะเข้ามามีส่วนร่วมพัฒนาให้มีความเข้มแข็งในอนาคตต่อไป.